Evrim teorisinin artık son rötuşlarının yapıldığı günümüzde özetle diyebiliriz ki, insanoğlu Afrika’da ortaya çıktı ve diğer kıtalara yayıldı. Buna Amerika kıtası da dahil. Peki neden Amerika’nın keşfi sırasında büyük bir medeniyet farkı oluştu? Yani Avrupa insanı bir elinde pusulası, diğer elinde ateşli silahları, altında okyanusları aşabilen gemileri ile Amerika’ya geldiğinde buradaki yerliler neden bu ilerlemeleri yapamamıştı?
Olaya biraz tarihsel birazda proje yönetimi açısından bakarak değerlendirelim. Öncelikle Amerika kıtasını neden Çinliler keşfetmedi? Halbuki pusula ve astronomi başta olmak üzere pek çok denizcilik teknolojisinin kaynağı Çin idi:
- İlk neden tabi ki Büyük okyanusun Atlas okyanusundan daha büyük olması ve okyanus akıntısı ve rüzgar geçişleri nedeni ile daha zorlu bir yolculuğun Çinlileri beklemesi.
- Asya kıtası ile Amerika kıtasının yakın olduğu taraflarda buzullar nedeni ile insan nüfüsu oldukça az idi. Fakat Avrupa kıtasında ise İngiltere, İskoçya, Norveç gibi ülkeler soğuk kuşakta olmasına rağmen sıcak su akıntısı nedeni ile denizcilikte ilerlemişlerdi.
- Çin tarım konusunda da şanslı sayılırdı. Özellikle kıyılarda. İç kesimler ise malum çöl. Kıtanında buna imkan vermesi nedeni ile Avrupa’ya göç etmek ya da akın etmek okyanusu aşmaktan çok daha kolaydı.
Avrupa kıtasında ülkeler arasında rekabet çok daha fazla idi. Çin üzerinden barut gibi teknolojileri de öğrenen Avrupa’da savaşlar ve rekabet çok daha çetin bir hal aldı. Kaynaklar sınırlı olduğu için ticarete yöneldiler ve imkansız gibi görünen engelleri aşmak zorunda kaldılar. Bu da teknolojiyi hızlı geliştirdi.
Yani kısaca kaynaklarda ve taleplerdeki değişiklik, bu sonucu yarattı. Benzer şekilde Amerika kıtasındakilerde bizden önce Avrupa’yı keşfedemediler. Peki Christophe Colomb ilk Amerika’ya ayak bastığında neden teknolojik olarak büyük bir fark vardı:
· Öncelikle bildiğimiz kadarı ile bronz işleme işine amerikalılar daha önce başlamış idi. Altın ve gümüş işlemeciliği de öyle. Avrupalılar neden sonradan bunu keşfedip biranda öne geçti? Çünkü Amerika kıtasında tüm madenlerin kullanımının tek bir amacı var idi: Din. Avrupa’da ise madenlerin kullanım amaçları: ulaşım araçları yapımı, tarım ve tabi ki savaş. Dolayısı ile talep farkı arz farkını yarattı diyebiliriz.
- Mesela Amerika’da at yoktu. Lamalarla taşınan yükler ise sınırlı idi. Zaten Ant dağlarında at bir işe de yaramazdı. O nedenle at arabası yapma gibi bir ihtiyaç ta olmadı. Benzer durum Avusturalya içinde geçerlidir. At ve at arabası kullanımı aslında lojistik ve uzak yerlere erişim konusunda insanlığa sağladığı fayda düşündüğümüzden de fazla.
- Tarım alanları Amerika kıtasında çok daha çetin olduğundan, insanlar avcılık, toplayıcılık vs ile geçindi. Bu da daha ufak şehirleşme, daha ufak iş bölümü (meslekleşme) ve daha az düşünme (AR-GE diyebiliriz) oluşmasına neden oldu.
- Avrasya kıtası olarak tanımlanan alan aynı paraleller üzerinde yani enlemesine geniş olan bir kıta. Böylece gerek hayvanların gerekse insanların göçlerine uygun. Bu da rekabeti ve kültürler arası bilgi paylaşımını beraberinde getiriyor. Kültürler arası iletişimde ilk aklına geldiği üzere sohbet değil maalesef, savaş. Savaşa paralel olarak strateji ve teknoloji. Amerika kıtası ise aynı meridyen kuşağı üzerinde. Burada birbirinden habersiz insanlar ve hatta farklı hayvan türleri, iklimler var. Benzeri durumu Afrika’da da görebiliriz.
Ömer ZEYBEK
www.datarebus.com
No responses yet